(Copy từ Google cache) Tri thức hiện đại:
Không được tạo
“dịch nói xấu người Việt” Thứ sáu, 2/11/2007, Người ta
thường nói, đoán cái xấu thì dễ, đoán cái tốt mới khó. Do điều kiện lịch sử,
đời sống hiện đại của chúng ta đã sinh ra một lớp người lấy chuyện đoán “cái
xấu” ra để làm lớp áo tri thức của mình. Thậm chí có những người còn đi xa
hơn bằng cách “làm yếu ớt đi, làm nhạt nhòa đi” chính nguồn cội của mình để
mưu danh với thiên hạ. Mấy năm gần đây, trên báo chí xuất hiện mục bàn về “Thói hư, tật
xấu của người Việt”, do ông Vương Trí Nhàn thực hiện. Để cho bạn
đọc hiểu rõ hơn thực chất của chuyên mục này, phóng viên VieTimes đã trò chuyện cùng với ông Vương Trí Nhàn. Khi phóng viên liên
lạc, ông Vương Trí Nhàn rất hồ
hởi về những câu hỏi sẽ “phản biện chính xác” những gì ông đã nói. Nhưng tiếc
thay, khi cuộc phỏng vấn diễn ra giữa chừng, chính xác là 24 phút, ông Vương Trí Nhàn đã tự ý bỏ về với một
câu hỏi rất nghiêm túc và không kém phần nghiêm trọng về văn hóa dân tộc Việt… Phóng viên (PV) : Mục “Thói hư tật xấu”
ông đã làm trong thời gian bao lâu? Ông Vương Trí Nhàn (VTN): Tôi làm được vài
năm theo hai giai đoạn. Đầu tiên tôi sưu tầm của người khác vì nếu tôi viết sẽ
không ai đăng. Nên tôi lấy ngay những người tiền bối như Phan Bội Châu, Phan
Chu Chinh, Huỳnh Thúc Kháng... thì người đọc mới chịu. Ông Vương Trí Nhàn viết thì không ai chịu. PV: Xuất phát từ ý tưởng nào mà ông làm chuyên
mục này? VTN: Trong nghề viết văn tôi hay nhìn ra khuyết
điểm của văn chương. Trần Đăng Khoa nói phải “tâm địa xấu xa” mới nhận xét được
thói hư tật xấu của người khác như thế. Tôi nói về thói hư tật xấu của người
khác để giúp người ta tiến lên. Sau
đó tôi thấy mình phải viết về tật hư thói xấu của dân tộc nói chung. Tôi chọn
việc trích dẫn của người khác. Mục của tôi là thói hư tật xấu người Việt dưới con mắt trí thức Việt
PV: Ông thường trích dẫn của ai? VTN: Nhiều lắm. Ví dụ cụ Phan Bội Châu không chỉ
có yêu nước mà đã rất sớm nhận ra thói hư tật xấu của người Việt. Khi
sang Nhật, cụ nhờ phu xe đưa đến đâu họ cũng đưa đi, hỏi địa chỉ dẫn tận nơi
mà không lấy tiền. Nhưng ở Việt PV: Ông có nghĩ đó chỉ là ảnh hưởng nhất thời của
xã hội lúc đó, còn tính cách nền tảng của người Việt thì khác? VTN: Không, tôi thấy việc này lặp lại nhiều lắm.
Số lượng người viết về thói hư tật xấu mà chúng ta vẫn mắc phải: giả dối, sống
vô trách nhiệm, vụ lợi, chỉ quan tâm đến lợi ích của mình PV: Trong nhân loại nói chung, dân tộc nào mà
chẳng có những thói hư tật xấu ấy? VTN: Dân tộc mình nhiều lắm chứ! Khi nói đến
tham nhũng, vợ tôi vẫn bảo: ”Ôi giời, nước nào chả
có tham nhũng”, nhưng mình có ti tỉ cái tham nhũng. PV: Căn cứ vào đâu ông nói Việt VTN: Thì cứ giở báo chí ra là thấy nhan nhản
tham nhũng. Các tòa án xử không xuể. Ông Lê Đăng
Doanh từng nhận xét chỉ 5% lộ ra bề mặt, còn 95% vẫn trong bóng tối. Việt PV: Đó là những kẻ đứng ngoài Việt VTN: Tôi không đồng ý với bạn điều đó. Chúng ta
hay nói chỉ ta mới đánh giá được ta. Nhưng chúng ta rất sai. Người nước ngoài
thừa sức đánh giá chúng ta. “Chỉ trong chăn mới biết chăn có rận” là sai! PV: Những người nước ngoài sống trong một thể
chế chính trị khác, đời sống văn hóa khác. Tất cả mọi thứ đều khác Việt VTN: Bạn đang cường điệu hóa sự khác nhau giữa
các dân tộc. Các dân tộc có những giá trị nhân bản nói chung. Ăn cắp thì không thể làm hàng tốt được. Tôi thấy trong bảng
thống kê thì Việt PV: Trong tất cả những người mà ông đã lấy tác
phẩm của họ để trích dẫn về thói hư tật xấu, ông có cảm thấy có người nào
không xứng đáng là một nhà trí thức không? VTN: Điều quan trọng không phải là đánh giá người
ta ở con người mà đánh giá chất lượng lời người ta. Khổng Tử nói: Không vì
người mà bỏ lời. Có thể trong đời sống có vấn đề nhưng người ta nói đúng. PV: Nhưng có một giá trị chung
là "Người thơ phong vận như thơ ấy”. Lòng người như thế nào thì sẽ
tràn ra ngoài miệng như thế đó. VTN: Không, đó chỉ là một ý thôi PV: Ví dụ như lời yêu thì ai cũng nói được
nhưng ai nói với ta thì mới là quan trọng chứ! VTN: Đó là một nhận xét. Ta có lối là ông A nói
thiêng còn ông B nói không thiêng. Một người ăn cắp
chỉ anh kia là ăn cắp thì anh ta vẫn nói đúng dù anh ta là thằng ăn cắp. PV: Tôi muốn nói rằng những nguồn trích dẫn chỉ
đáng tin khi tác giả của chúng đáng tin thôi. VTN: Chả ai là không xứng đáng với lời của mình.
Lý luận của bạn cũng là sai nốt. PV: Ông vừa nói có những người không tốt nhưng lời
nói của họ tốt đúng không. Nhưng “Y phục" phải "xứng kỳ đức”.
Chúng ta ở một vị trí xã hội, tầm văn hóa như thế nào thì mới có quyền phát
ngôn ở vị trí xã hội như thế, tầm văn hóa như thế. VTN: Sự đánh giá một người không có chữ “chết”.
Bảo người đó là xấu không có nghĩa tất cả con người họ xấu. Họ vẫn có phần tốt
của họ. Có những người rất tốt nhưng vẫn nói ra những phần xấu. PV: Những trích dẫn của ông hay lấy nguồn từ VTN: Sao lại không tin được? PV: Thời “ VTN: Đấy là bạn nghĩ, tôi không nghĩ thế. Ông Vũ
Ngọc Phan nói với tôi Nam Phong có đóng góp rất lớn cho tiếng Việt. PV: Thời “ VTN: Trong bất cứ chân lý của lịch sử nào cũng
chứa chân lý vĩnh viễn. PV: Sẽ có nhiều người ngạc nhiên vì sao ông lại
coi những trích dẫn đó là mẫu mực? VTN: Tôi không ngạc nhiên. Vì thế, với bạn có thể
Nam Phong là không có giá trị nhưng tôi, với tư cách là một nhà nghiên cứu
văn học, thì Nam Phong có đóng góp với lịch sử văn học nước nhà. PV: Nếu như một dân tộc có quá nhiều tật xấu
thì nó đã bị đồng hóa, tan biến từ rất lâu chứ không thể có một dân tộc Việt
như ngày hôm nay...
VTN: Có rất nhiều cách tồn tại. Có tồn tại lay lắt, khổ sở, phá hoại. Có cách tồn tại cao đẹp. PV: Theo ông, thế nào là cách tồn tại cao đẹp? VTN: Ví dụ làm ra nhiều sản phẩm, có nhiều phát
minh sáng kiến, con người sống tử tế, yêu thương, giúp đỡ, không vụ lợi… Đó
là cách sống tốt đẹp. PV: Ông không nhìn thấy những điều tốt đẹp đó
trong cuộc sống hôm nay? VTN: Không, quá ít và những cái dở ngày càng
tăng lên. PV: Phải chăng ông đọc nhiều cuốn sách cổ quá
mà quên tìm hiểu những hình tượng tốt tương đối nhiều trong cuộc sống hôm
nay? VTN: Những hình tượng ấy không đáng tin tưởng. PV: Tôi có thể kể cho ông một hình tượng rất
đơn giản: Một phụ nữ ở Quảng Ninh 60 tuổi, về hưu, sống một mình. Bà lần lượt
nhận những đứa trẻ bị nhiễm HIV về nuôi. Bé này mất đi lại nhận bé khác. Theo
thói bình thường thì lẽ ra bà phải nuôi một đứa trẻ lành lặn để làm nơi nương
tựa khi tuổi già. Đồng lương phải tiết kiệm để dùng khi ốm đau nhưng bà đã sẵn
sàng dùng đồng tiền đó nuôi những đứa trẻ mà biết chắc chắn 1, 2 năm sau
chúng sẽ mất. Vậy ông nhận xét tính cách người Việt như thế nào trong hình tượng này? VTN: Những trường hợp này ngày càng ít đi so với
các thói xấu đầy rẫy trong xã hội. PV: Đời sống thông tin hiện đại có xu hướng cường
điệu hóa mặt xấu nhiều hơn những mặt tốt. Đó là một vấn nạn khi mà báo chí chạy
theo thị trường một cách quá đà mà quên lý tưởng của mình. Có thể ông đã tiếp
cận thông tin tiêu cực của báo chí nhiều quá phải không? VTN: Tôi đọc báo thì thấy là hôm nay bắt người
này, người kia... rất nhiều chuyện. Tôi cho đấy là bức tranh của thực tế. Còn
nếu bạn coi đó là do báo chí cường điệu thì tùy bạn. Tôi không bắt bạn phải
theo tôi và tôi cũng không việc gì phải theo bạn PV: Ngoài những cái xấu của người Việt ông đã viết, ông thấy người Việt có những điều tốt gì? VTN: Nhiều lắm
chứ. Ví dụ lòng khát khao sống, làm sao để khá hơn, qua những lúc khốn khó trở
thành người tốt giúp đỡ lẫn nhau… PV: Tại sao ông không làm thêm “thói hay tính tốt”
của người Việt? VTN: Những điều này người ta đã làm rất nhiều? Cả
giới báo chí đã làm rồi. Có người nào làm như tôi đâu, chỉ một mình tôi làm
(trích dẫn những lời nói về thói hư tật xấu của người Việt). PV: Những trích dẫn về thói hư tật xấu của người Việt được lấy rải rác trong
nhiều bài của Phan Bội Châu, Phan VTN: Tôi hiểu chính xác và tôi cho rằng đó chính
là ý của cụ Phan. PV: Tại sao ông lại khẳng định như vậy? VTN: Rõ ràng trong bài các cụ nói rành rành như
thế. PV: Nói đơn giản như thế này: Nếu chúng ta chỉ
đứng ở ngoài nhìn vào cửa kính thấy người cha đánh một đứa con thì chúng ta sẽ
nghĩ người cha sao độc ác đến vậy. Nhưng nếu theo dõi câu chuyện từ đầu, có
thể đứa con rất hỗn láo và người cha đang buộc phải đánh con mình với nỗi đau
đớn hiện lên trên nét mặt. Vậy ông nghĩ thế nào khi tách một câu khỏi toàn cảnh
văn bản như vậy? VTN: Tôi chỉ tách một câu của một người còn tôi
không đánh giá toàn bộ người đó. Còn nếu ai hỏi tôi là dân tộc Việt PV: Ý chúng tôi muốn hỏi là tách một câu ra khỏi
văn bản thì có làm thay đổi nghĩa của nó đi không? VTN: Không thể không tách. Còn ai muốn đọc toàn
bộ văn bản thì xin mời. Không thay đổi gì hết. Đó vẫn là Phan Bội
Châu. Tôi vẫn khẳng định thế còn bạn khẳng định khác thì tùy bạn. PV: Nhiều nhà phê bình Việt VTN: Không phải các nhà phê bình có lỗi mà tôi
có lỗi. Bạn không thể nói như thế được. Tôi không có lỗi gì trong chuyện này. PV: Ông có thấy bao giờ “rùng mình” khi làm
công việc trích dẫn nhiều thói hư tật xấu của người Việt chưa? VTN: Càng đọc tôi càng cảm thấy hóa ra những điều
mình cảm thấy thì người xưa đã nói rồi. Và trong tất cả những tài liệu cũ có
bao nhiêu điều mình chưa biết. Và tôi mong rằng nhiều bạn đọc sẽ biết để sống
tốt hơn. PV: Trong những thói hư tật xấu chung của người Việt mà ông đã trích dẫn, ông
cảm thấy bản thân mình có bao nhiêu phần trăm thói hư tật xấu trong đó? VTN: Tôi có nhưng tôi không trả lời câu hỏi này.
Tôi không nói với bạn và bạn không có quyền hỏi tôi như vậy. PV: Đây là một cuộc phỏng vấn. Và với tư cách
là một người con của dân tộc Việt, ông cảm thấy mình có bao nhiêu tính xấu
trong đó? VTN: Tôi có quyền từ chối! PV: Vậy ông có cho con cái mình đọc những thói
hư tật xấu đó để chúng tránh? VTN: Có chứ. Nhiều người nói với tôi là anh làm
sách đi để con cái họ cũng đọc được. PV: Vậy con cái ông có tránh được không? VTN: Con cái tránh được hay không lại là chuyện
khác. Bệnh không thể chữa ngay lập tức được mà phải có thuốc đúng và có thời
gian. Vì bệnh đó là thâm căn cố đế. PV: Vậy phương thuốc đúng để chữa bệnh thói hư
tật xấu của người Việt là gì,
thưa ông? VTN: Trước tiên phải tự nhận thức được mình. Tôi
chỉ nêu lên được người xưa đã nói như thế. Còn chúng ta phải nghĩ xem mình có
đúng như thế hay không. Nếu xấu thì sửa. Điều này phụ thuộc vào nhận thức của
người “uống thuốc”. PV: Vậy điều gì quan trọng nhất cần làm ngay
trong cuộc sống này để người Việt
sống tốt hơn? VTN: Cái lớn nhất là chúng ta phải tự nhận thức
chúng ta là người như thế nào. Sau đó chúng ta mới bàn đến chuyện khác. Nhận
thức quan trọng nhất vì nhận thức đúng thì mới hành động đúng. PV: Cụ thể là nhận thức cái gì, thưa ông? VTN: Nhận thức mình là người thế nào? Mình đang
làm gì? Trong thế giới này mình là gì? PV: Chẳng nhẽ dân tộc Việt đã có hàng nghìn năm
lịch sử lại không thể nhận thức được mình? VTN: Tôi thấy dân dộc Việt chưa nhận thức được
mình. PV: Nếu không nhận thức được mình thì chúng ta
sẽ không có những triều đại rực rỡ như Lý, Trần, Lê, sẽ không có những anh
hùng hào kiệt, các vị anh quân của các triều đại. Nếu không nhận thức được
thì sẽ không có các tác phẩm nghệ thuật kinh điển. Nếu không nhận thức được
chúng ta sẽ không có cuộc sống ngày hôm nay. Nếu không nhận thức được thì dân
tộc Việt không thể có một nền văn hóa như vậy. Chúng ta cần đưa ra một trường
hợp cụ thể. Theo ông, Nguyễn Du có nhận thức được mình không khi viết ra một
tác phẩm như Truyện Kiều? VTN: Tùy bạn, bạn cứ nói những điều này trên mặt
báo. Một người như Nguyễn Du nhận thức được không có nghĩa là cả dân tộc nhận
thức được. PV: Ông nói sao? Một thiên tài như Nguyễn Du
cũng không biểu hiện cho nhận thức của dân tộc sao? VTN: Không có nghĩa là như thế. Tôi sẽ không gặp
lại bạn nữa. Tôi đi về đây. Tôi không thích kiểu nói chuyện này.
Nhóm phóng viên (VieTimes) thực hiện PHẢN HỒI CỦA
ĐỘC GIẢ VỀ BÀI VIẾT Thụy Anh - Hà Nội - Một
cách đối thoại thẳng thắn và rất có trách nhiệm. Theo tôi cần có nhiều bài kiểu
này cho độc giả. Cám ơn tác giả bài báo. Trần Can - 23 Nguyễn
Chánh TP.Buônmathuột - trancancamera@yahoo.com Xin
cảm ơn phóng viên Sơn Khê đã có bài phỏng vấn
rất hay, qua đó mọi người có thể thấy và hiểu ông Vương Trí Nhàn " tầm cỡ " thế nào...Rất may là hơn 80
triệu dân Việt mới có được một người" ưu tú "như ông Nhàn, ... Theo tôi con người nói chung đều có cái xấu,
cái tốt. Nếu môi trường xã hội tốt thì phần tốt được nhân lên và ngược lại.
Nhưng cái tạo ra môi trường xã hội lại là chế độ. Lưu Hậu Thịnh - - bigheaddemon2003@yahoo.com Một
phần nào đó thì "thuốc đắng mới dã tật" nhưng liệu ông Vương Trí Nhàn có cực đoan quá không ? Cám ơn nhóm phóng viên VieTimes và phóng viên Sơn Khê, bài phỏng vấn rất hay. Nguyễn Minh Quang - - Vương Trí Nhàn lấy cái "thiểu năng" của một
số người làm thước đo cho cả một dân tộc có hàng ngàn năm lịch sử và nền văn
hiến huy hoàng thì thật là ấu trĩ. Nếu tiếp tục "tát" vào dân tộc bằng
những lời lẽ thiếu suy nghĩ với những biện minh giả dối như ngày hôm nay, thì
tương lai sẽ "nã đại bác" vào ông ấy gấp trăm lần. Hãy để lịch sử tự
phán xét! Lê Phong - Hà Nội - Chưa
bao giờ tôi được đọc một bài phỏng vấn thú vị và sắc sảo đến vậy. Cảm ơn
phóng viên Vietimes và mong
quý báo ngày càng có thêm những bài viết như vậy. Một điều khiến tôi rất lạ
là ông Vương Trí Nhàn viết và
trả lời rất nhiều trên báo chí. Nhưng tại sao với một vài câu hỏi như vậy, một
người vốn sắc sảo như ông phải trả lời rất sắc sảo chứ lại. Vì ông không muốn
trả lời…hay vì ông không biết phải trả lời như thế nào? Dieu Huong - Cau Giay Ha
noi - Chau
là một hoc sinh nhưng da từng doc mot vài bai trong muc do ong Nhan chủ trì
trên báo Thể thao văn hoá. Cho đến giờ chau mới thấy cái tâm mà ông Nhàn bộc
bạch. Phải chăng ông Nhàn đang thể hiện cái
lý: Nhàn cư vi bất thiện" Cách trích dẫn của mình, hay là một sự hằn học
đối với ai chứ đừng đổ vấy lên tinh thần quốc tộc. Ngoại quốc, những người có
văn hoá, trong sâu thẳm, người ta sẽ nhìn ông như thế nào hỡi " nhà văn" được đất mẹ sinh thành? Vịnh Nhân - - Bài
phỏng vấn diễn ra vào đúng thời điểm hội nhập của dân tộc, đúng vấn đề
nhưng tiếc rằng chưa đúng người.Đọc nhiều về VTN cũng như nội dung bài phỏng
vấn này tôi có cảm giác VTN không phải người Việt, ông ta chối bỏ hầu hết những mặt tích cực của dân tộc,
tôi đoán rằng khi ra nước ngoài VTN sẽ chối mình là người Việt mà sẽ khoác một cái áo khác .Có lẽ cần những nhà phê
bình có "trình" hơn, khách quan hơn, và trẻ hơn cho những bài phỏng
vấn tương tự, cho nhưng phê bình tương tự. Nguyễn Thành Trung. - - trung7385@yahoo.com Qua
bài viết, lại thêm một thói xấu của con người được thể hiện. Nói cái xấu
chung của mọi người thì rất dễ. Nhưng nói cái xấu của chính bản thân thì
không được ! |